Participatie
In
Vrij Nederland schreven Max van Weezel en Sophie Derkzen over de
doe-het-lekker-zelfmaatschappij. Het is een kritisch stuk geworden, waarin de
participatie flink op de korrel wordt genomen. De sociale doe-het-zelvers
hebben op dit moment de wind mee. Zeker sinds niemand minder dan de koning op
Prinsjesdag verkondigde dat Nederland langzaam maar zeker verandert van een
klassieke verzorgingsstaat in een participatiesamenleving: ‘Van iedereen die
dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen
leven en omgeving.’
Dankzij de Troonrede belandde een volstrekt ongrijpbaar begrip als ‘de participatiesamenleving’ ineens op de voorpagina’s. Tot dan toe was het vooral onderwerp van gesprek onder wetenschappers en in bestuurlijke achterkamertjes. Kijk maar, lijken de schrijvers te zeggen:
Dankzij de Troonrede belandde een volstrekt ongrijpbaar begrip als ‘de participatiesamenleving’ ineens op de voorpagina’s. Tot dan toe was het vooral onderwerp van gesprek onder wetenschappers en in bestuurlijke achterkamertjes. Kijk maar, lijken de schrijvers te zeggen:
“ De Universiteit van Amsterdam heeft een
bijzondere leerstoel Actief Burgerschap, bekleed door oud-GroenLinks-Kamerlid
Evelien Tonkens. De Universiteit van Tilburg publiceert graag en veel over de heruitvinding
van de ‘civil society’. Het Sociaal en Cultureel Planbureau doet periodiek
onderzoek naar ‘burgerparticipatie’, de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling
kwam deze zomer nog met het rapport ‘Swingen met lokale kracht’. Gemeenten en
sociale diensten werken tegenwoordig met ‘participatieladders’ en
‘zelfredzaamheidsmatrixen’. Consultancybureaus bieden zich aan om wethouders en
topambtenaren te scholen in de taal die ze nodig hebben voor de omgang met de
burger. Zo ontwikkelde adviesbureau AEF de speciale instructievideo Meedoen,
hoe praten we erover.
In een café om de hoek van haar werkkamer op de
Universiteit van Amsterdam zit een kwade Evelien Tonkens. De bijzonder
hoogleraar actief burgerschap en auteur van tientallen boeken en artikelen over
participatie, bewonersinitiatieven en buurtwerk zag haar wetenschappelijk werk
de afgelopen jaren gekaapt worden door de politiek. Iedereen in Den Haag die
wilde bezuinigen, begon enthousiaste verhalen rond te strooien over de
mondigheid van de burger, het belang van sociale cohesie en meer
verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. Politici misbruikten die begrippen voor
hun eigen agenda. ‘Ze roepen wel dat ze voor de participatiesamenleving zijn,
maar intussen breken ze de voorzieningen af die nodig zijn om mee te doen in de
samenleving,’ zegt Tonkens. ‘Buurtbewoners moeten zich van de ene op de andere
dag zelf over bibliotheken, zwembaden en buurthuizen ontfermen. Soms lukt dat
maar vaak ook niet. Honderden van die instellingen worden nu gesloten.’ Die hypocrisie
van politici stoort haar vreselijk. ‘De afbraak van zo veel voorzieningen is
een ongekend experiment zonder wetenschappelijke onderbouwing. Alleen in de
sociale sector durft men zo onbezonnen te werk te gaan. Er zegt toch ook
niemand: haal de vangrails langs de snelweg maar weg, dat kunnen mensen zelf
regelen en anders hebben ze pech.’”
Met
de nodige onderbrekingen duikt met name in tijden van tegenspoed het begrip
participatie in de een of andere vorm op. In de jaren tachtig betoogde het CDA als
eerste dat het hoog tijd werd voor een ‘zorgzame samenleving’. De economische
crisis die toen woedde was vooral een morele crisis, vond de partij. Burgers
maar ook schooldirecties, woningbouwcorporaties en kruisverenigingen waren
verslaafd geraakt aan overheidshulp. Daardoor konden ze niet meer op eigen
benen staan. Eelco Brinkman was de
eerste die er mee aan de haal ging. Later muntte Balkenende als adept van de
Amerikaanse communitarist Amitai Etzioni het begrip. In een toespraak voor
christelijke werkgevers in Oosterbeek bedacht hij een aansprekende term voor
het soort samenleving dat hij voorstond: de ‘participatiemaatschappij’.
En
nu in een nieuwe crisis komt het weer in volle kracht terug. Weer van bovenaf
en opgelegd. De participatiesamenleving kan n slagen als burgers zelf de handen
ineenslaan. Niet als de regering het van bovenaf oplegt. Rutte denkt dat als
hij maar hard genoeg aan de takken trekt, de boom wel zal groeien. Zo werkt het
niet.
Ik
denk nog steeds dat je niet kunt opleggen hoe mensen moeten participeren
Voor reactie
mail naar wphvanosch@onsbrabantnet.nl of bel
0653627185
