De
decentralisatie-operaties.
De Raad voor de financiële verhoudingen
heeft een aanvullend advies uitgebracht aan de Tweede Kamer over de
decentralisatie-operaties op het gebied van jeugdzorg, werk en AWBZ. Er moet volgens de Raad een aparte
vangnetregeling komen om gemeenten de helpende hand te bieden als zij door de
decentralisaties werk, langdurige zorg en jeugd in financiële problemen komen.
Hiermee kan worden voorkomen dat gemeenten onder financieel curatele (‘artikel
12’) moeten worden gesteld.
De Raad maakt zich zorgen over het gebrek aan democratische
controle door gemeenteraden, aangezien veel taken in het sociaal domein
regionaal zullen worden uitgevoerd. Het is daarnaast de hoogste tijd om de
integrale herijking van het gemeentefonds ter hand te nemen.
Door de verandering van aard en omvang van het gemeentelijk
takenpakket moet de bestaande systematiek − waarbij gemeenten in financiële
nood aanspraak kunnen maken op een aanvullende uitkering (artikel 12
Financiële-verhoudingswet) − tegen het licht worden gehouden. In de ogen van de
Rfv moet tijdelijk een aparte vangnetregeling worden ingebouwd om gemeenten
tegemoet te kunnen komen, als deze worden geconfronteerd met onverwachte kosten
en bijzondere situaties waardoor zij financieel in de knel dreigen te komen.
‘Te denken valt aan de situatie waarin een gemeente te maken
krijgt met een onevenredige zwaar beroep op bepaalde voorzieningen’, aldus de
Rfv. Hij verwijst daarbij naar de huidige vangnetregeling rondom de
bijstandswet, waar gemeenten bij overschrijding van het toegekende budget met
tien procent een beroep kunnen doen op een Incidentele Aanvullende Uitkering
(IAU) of de Meerjarig Aanvullende Uitkering (MAU).
De Raad waarschuwt in zijn aanvullend advies voor de zogeheten
decentralisatieparadox. 'Veel gedecentraliseerde taken gaan de lokale schaal te
boven en worden belegd bij regionale samenwerkingsverbanden. Dit leidt tot
centralisering van gedecentraliseerde taken.' 'Niet alleen dreigt daardoor
lokaal maatwerk op de achtergrond te verdwijnen maar ook de grip van een
individuele gemeenteraad op de regionale samenwerking is vanuit democratisch
oogpunt niet optimaal', aldus de Rfv. Individuele gemeenten moeten instrumenten
in handen krijgen om de democratische controle op het financiële beleid van de
bestuurlijke samenwerking beter te kunnen uitoefenen. De Raad stelt voor hier
samen met de Algemene Rekenkamer een nader advies over uit te brengen.
De politiek-bestuurlijke betekenis van het lokale pakket dat
door de decentralisaties vanaf 2015 drastisch verandert, moet niet worden
onderschat, tekent de Rfv verder aan. 'De invloed van deze veranderingen in de
bestuurlijke en financiële verhoudingen blijft in de lopende discussies nog
onderbelicht’, constateert de Raad. ‘De bestaande nadruk op fysieke collectieve
goederen en diensten van gemeenten, zoals wegen, openbare orde en veiligheid,
cultuur, sport ruimtelijke ordening en dergelijke zal zich meer en meer
verplaatsen naar het sociale domein waar het accent juist ligt op individuele
verstrekkingen aan burgers.’
Door het sociaal akkoord en het zorgakkoord wordt de
beleidsvrijheid voor gemeenten verder ingeperkt, stelt de Rfv. Onder meer omdat
‘steeds nieuwe doelgroepen (zoals ex-Wajongers) worden onderscheiden waarvoor
bijzondere aandacht of inspanning wordt verlangd. Naar mate aanspraken
gedetailleerder vastliggen, leidt dit tot minder flexibiliteit en hogere kosten
voor gemeenten.’ De herkeuring van Wajongers − afgesproken in het sociaal
akkoord − betekent dat een grotere groep mensen onder verantwoordelijkheid van
gemeenten komt te vallen. Hiervoor moeten gemeenten extra geld krijgen, vindt
de Raad.
Voor reactie mail naar wphvanosch@onsbrabantnet.nl of bel
0653627185
