Peel 6.1
Wel
beschouwd zijn we eigenlijk al heel lang bezig met het opzetten van een
samenwerking binnen De Peel. Op een aantal onderdelen is dit geheel of
gedeeltelijk gelukt. Denk hierbij aan de samenwerking bij Atlant, de GGD en het
Werkplein. Tot op heden is het altijd een moeizaam proces geweest, waarbij
belangen soms sterk uiteenliepen. Toch nam de laatste jaren het besef toe dat
verdergaande samenwerking onontkoombaar was. Gemeentesecretarissen waren druk
bezig met het uitzetten van een aantal businesscases. Begin dit jaar waren ze
al een heel eind op weg, toen het duidelijk werd dat aan de businesscases een
alomvattende visie op de Peelsamenwerking ten grondslag zou moeten liggen,
waarin de samenwerking ingebed zou moeten zijn. Dit besef was de aanleiding om
de stuurgroep Peelsamenwerking in het leven te roepen. Deze stuurgroep heeft in
maart 2013 het advies Peel 6.1in De Ruchte in Someren gepresenteerd.
De
Peelsamenwerking was mede een lastig proces omdat met Helmond heel lang niet zo
erg geïnteresseerd leek in de samenwerking in de Peel. Onder burg. Jacobs
richtte Helmond zich meer op Eindhoven en brainport dan op de Peel. Daar lagen
voor de stad meer ontwikkelingskansen dan in de Peelgemeenten. Deze keuze heeft
overigens wel zijn vruchten afgeworpen. De komst van Automotive en de Groene Campus
waren hiervan het resultaat.
Eind vorig
jaar/begin dit jaar zette Helmond in op de ontwikkeling van Helmond in als
centrumgemeente van de Peel. Dit leekt duidelijk aan te sluiten bij het advies
van Krachtdadig bestuur voor West-Brabant. Heel helder heeft het Helmondse
college van dit idee uiteindelijk afstand genomen en principieel gekozen voor
samenwerking met de Peelgemeenten. Wel blijft Helmond geloven in het idee van
de twinsteden Eindhoven en Helmond. Versterking van de Peelsamenwerking maakt
Helmond sterker in de samenwerking met Eindhoven. De stem van Helmond krijgt meer
gewichtig wanneer het spreekt uit naam van 200.000 inwoners in plaats van
90.000 Helmonders. Dit is een duidelijke verandering: Helmond heeft een belang
bij samenwerking in de Peel om zo de positie t.o.v. Eindhoven te versterken.
Het mogen duidelijk zijn dat ik deze koerswijziging op prijs stel en waardeer.
Ontwikkelingen
van buiten spelen de voorstanders van samenwerking in de Peel in de kaart. In
mijn ogen zijn dit er drie:
Allereerst
de grote decentralisaties die er aan zitten te komen ( jeugdzorg, AWBZ en de
participatiewet ) De aangekondigde transities maken duidelijk dat gemeenten als
de onze deze ontwikkeling niet aankunnen. Hiervoor zijn grotere verbanden
noodzakelijk, meer kennis en professionele krachten. Samenwerking is een
noodzaak om deze processen tot een goed einde te brengen en te beheersen.
Hiervan is iedereen ondertussen wel overtuigd. Natuurlijk blijft het vreemd, ja
zelfs in theorie onlogisch, dat decentralisaties afhankelijk zijn van
centralisaties van gemeenten. De eerste overheid moet erkennen dat zij in de
huidige vorm en omvang de uitdagingen die ze tegenkomt binnen de bestaande
structuur niet meer aankan.
Op de tweede
plaats speelt de op stapel staande structuurverandering van het SRE. Het SRE
wordt afgeslankt; een aantal taken worden afgestoten. Het is aan de subregio’s
om eventueel deze taken op zich te nemen. Door deze ontwikkeling krijgen de
subregio’s een groter gewicht. Logisch dat deze transformatie van het SRE onder
invloed van het wegvallen van de WGR+-taken en de verslechterde financiële
positie van gemeenten onder invloed van de economische crisis het denken van
gemeenten over regionale samenwerking in Peelverband een nieuwe impuls heeft
gegeven.
En ten
slotte de kabinetsplannen met betrekking tot de bestuurlijke hervorming, lees
afslanking van de overheid, en het geharrewar over de 100.000 grens voor
gemeenten. Rutte 11 wil fuseren van onderop vervangen door fuseren van bovenaf
en stelde aanvankelijk een bovengrens van 100.000 inwoners aan gemeenten. In
een tweetal brieven heeft een zwalkende Plasterk dit enigszins afgezwakt; hij
heeft ondanks alles het spook van de herindeling in stand gehouden. Deze
dreiging is voor gemeenten de directe aanleiding om niet langer passief af te
wachten; zij zijn begonnen met zelf stappen te zetten, waarin zij een
alternatief voor herindeling zien. In deze regio dus de Peelsamenwerking.
Samenwerking in de Peel wordt gezien als de enige optie om zelfstandig te
blijven.
Deze drie
ontwikkelingen ( de decentralisaties, de afslanking van het SRE en de
fusiedreiging vanuit Den Haag ) hebben ook in deze regio de geesten rijp
gemaakt voor een verdergaande samenwerking. De Peelgemeenten hopen hiermee te
ontkomen aan een gemeentelijke fusie. Met name burgemeester Blanksma hamert er
telkens weer op dat de Peelsamenwerking geen opmaat naar een fusie is. Ik hoop
het met haar, maar ik denk dat het een illusie is. Hoe vaker je overigens
roept, dat dit op termijn niet tot een fusie leidt, hoe dichter in de praktijk
datgene wat je vreest, nabij is. De samenwerking zou best eens de eerste stap
op weg naar een fusie kunnen zijn. In het nieuwe concept herindelingeskader is
de koppeling tussen herindeling en de decentralisaties tot grote teleurstelling
van de VNG gehandhaafd. Dit moet voor ons een waarschuwing zijn.
